فرصت‌ها و تهدیدها در بهره‌برداری از محصولات غیرچوبی در جنگل‌های شهرستان بانه

در جنگل‌های زاگرس جنبه‌های ‌محیط زیستی، حفاظتی، جلوگیری از فرسایش و پتانسیل تولید محصولات غیرچوبی دارای ارزش بیشتری نسبت به تولید چوب هستند. هدف از این پژوهش سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بهره‌برداری از محصولات غیرچوبی گزو، مازوج و بذر برودار بود. برای انجام این پژوهش سامان‌های عرفی گندمان، میرحسام و کوخ مامو از روستاهای توابع بخش آرمرده شهرستان بانه استان کردستان انتخاب شدند. به کمک نظرسنجی از دست‌اندرکاران بوم‌سازگان به‌شیوه نمونه‌گیری هدفمند، تحلیل چهارگانه سوآت انجام شد. جامعه آماری شامل 12 نفر از جوامع محلی و 18 نفر از کارشناسان خبره و صاحب‌نظر بودند. براساس نتایج تحلیل سوآت و ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام راهبردی برای محصولات غیرچوبی مورد پژوهش، راهبرد مدیریتی (تهاجمی، رقابتی، تدافعی یا محافظه‌کارانه) مشخص شد. نتایج نشان داد که برای بهره‌برداری گزو مهمترین قوت، ضعف، فرصت و تهدید به‌ترتیب عبارت بودند از: پذیرش اجتماعی جوامع محلی، فرسایش خاک، کاهش مهاجرت روستا به شهر و آلودگی ناشی از ریزگردها. در رابطه با بهره‌برداری گال مازوج این موارد به‌ترتیب شامل اشتغال و درآمد بیشتر اعضای خانوار، جمع‌آوری توسط افراد غیربومی و آسیب به جنگل، کاهش مهاجرت از روستا به شهر، وجود دلالان و عدم وجود شرکت‌های تعاونی بهره‌برداری محصولات غیرچوبی بودند. همچنین مهم‌ترین قوت، ضعف، فرصت و تهدید برای جمع‌آوری بذر برودار به‌ترتیب عبارت بودند از: تأمین خوراک دام روستاییان، احتمال از بین رفتن زادآوری دانه‌زاد جنگل، ایجاد معیشت جایگزین و به خطر افتادن استمرار و پایداری جنگل. درنهایت، با تحلیل نظرات کارشناسان، راهبرد مدیریتی تهاجمی برای بهره‌برداری از محصول غیرچوبی گزو و مازو و راهبرد مدیریتی رقابتی برای بهره‌برداری از بذر درختان برودار ارایه شد.